Prezentowana wystawa ukazuje całokształt okoliczności, wydarzeń i postaci, które wpłynęły na odrodzenie się państwa polskiego w listopadzie 1918 r., zarówno zewnętrznych wynikających z ówczesnej sytuacji politycznej w Europie, jak i zwłaszcza działań najbardziej świadomych, zaangażowanych patriotycznie elit społeczeństwa polskiego, które przyczyniły się do odzyskania przez Polskę niepodległości po 123 latach niewoli.
Wystawa na wstępie przypomina trzy główne nurty polityczne, jakie wyłoniły się na ziemiach polskich pod koniec XIX w.: narodowy, socjalistyczny i ludowy, które kontynuując polskie tradycje niepodległościowe, różniły się jednak między sobą. Różnice programowe, zwłaszcza między ruchem narodowym a socjalistycznym, uwidoczniły się w okresie rewolucji 1905-1907 r., która stanowiąc połączenie walki o niepodległość z dążeniami do przemian społecznych poruszyła szerokie kręgi społeczeństwa. Ruch narodowy, przeciwny ówczesnej fali rewolucyjnej, dążył do rozładowania sytuacji środkami politycznymi, propagując włączanie się w nurt legalnej działalności politycznej korzystając z przejściowego osłabienia caratu, podczas gdy ruch socjalistyczny, w którym najsilniejsza była Polska Partia Socjalistyczna, podjął zdecydowaną walkę z zaborcą czego przejawem była zwłaszcza działalność Organizacji Bojowej PPS.
Wybuch I wojny światowej stworzył długo oczekiwaną sytuację. 6 sierpnia 1914 r. połączone oddziały Związku Strzeleckiego i Polskich Drużyn Strzeleckich wkroczyły do Królestwa Polskiego jako I Kompania Kadrowa. W Warszawie tymczasem Roman Dmowski staje na czele Komitetu narodowego Polskiego, który opowiada się po stronie Ententy przeciwko Niemcom. Obie orientacje rywalizują między sobą, ale zmierzają w tym samym kierunku – ku Niepodległości.
Na ekspozycji wykorzystano zbory z następujących instytucji: Archiwum Akt Nowych, Archiwum Główne Akt Dawnych, Biblioteka Narodowa, Centralne Archiwum Wojskowe, Muzeum Warszawy, Muzeum Wojska Polskiego, Państwowemu Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych S.A., Zakład Historii Ruchu Ludowego.
Wystawa zrealizowana została przez Muzeum Niepodległości w Warszawie.
Termin wystawy: 21.02-15.04.2018
Kurator wystawy: dr Longin Dzieżyc
